Bệnh Phù Đầu Ở Lươn: Nguyên Nhân – Triệu Chứng – Điều Trị – Phòng Ngừa

1. Nguyên nhân gây bệnh

Vi khuẩn: Chủ yếu do nhóm Gram âm như Aeromonas hydrophila, Pseudomonas sp., Edwardsiella sp.. Đây là những tác nhân thường gặp trong môi trường ao/bể nuôi nước dơ, tích tụ nhiều chất hữu cơ.
Ký sinh trùng: Trùng bánh xe, trùng mỏ neo… bám vào phần đầu – mang làm lươn dễ bị viêm nhiễm, phù nề.
Môi trường:
- Nước ô nhiễm, nhiều khí độc (NH3, H2S).
- Thay nước đột ngột, sốc môi trường.
- Mật độ nuôi dày, thiếu oxy hòa tan.
Dinh dưỡng kém: Lươn thiếu vitamin C, khoáng chất, làm sức đề kháng yếu, dễ nhiễm bệnh.

2. Triệu chứng nhận biết

Đầu lươn sưng to, phù nề, đôi khi biến dạng, trán nhô cao.
Vùng đầu nhợt nhạt, có thể tụ máu đỏ.
Mắt lồi, viêm loét quanh hốc mắt.
Lươn bơi lờ đờ, bỏ ăn hoặc ăn rất ít.
Trường hợp nặng: loét vùng đầu, lan sang miệng và mang, lươn yếu dần rồi chết.
Khi mổ bệnh phẩm: thấy dịch nhầy trắng đục quanh não, mô đầu bị hoại tử.

3. Cách điều trị

Điều trị cần kết hợp xử lý môi trường + dùng thuốc:

3.1. Xử lý môi trường

Xả bớt 30–40% nước, cấp nước sạch từ ao lắng.
Tạt sát khuẩn nhẹ bằng:
- Iodine (10%) liều 1 ml/1 m³ nước, 2–3 ngày/lần.
- Hoặc BKC (Benzalkonium chloride) 0.5–1 ml/m³ nước (tránh lạm dụng).
Sau sát khuẩn 24 giờ, bổ sung men vi sinh xử lý nước (Bacillus, EM gốc ủ rỉ đường).

3.2. Thuốc điều trị

Kháng sinh trộn thức ăn (dùng 5–7 ngày liên tục):
- Florfenicol: 10–15 mg/kg lươn/ngày.
- Hoặc Oxytetracycline: 50–70 mg/kg lươn/ngày.
- Kết hợp Vitamin C + khoáng Premix để tăng sức đề kháng.
Nếu lươn bỏ ăn: có thể tạt kháng sinh hòa tan (theo hướng dẫn của hãng sản xuất, thường 1 g/1–2 m³).

4. Phòng ngừa

Quản lý môi trường:
- Duy trì pH 6.5–7.5, oxy > 3 mg/l, NH3 và H2S thấp.
- Định kỳ 5–7 ngày thay nước 20–30%.
- Tạt thảo dược (Betula, tỏi, lá xoan, cỏ lào nấu nước) định kỳ để sát trùng tự nhiên.
Thức ăn – dinh dưỡng:
- Thức ăn đảm bảo chất lượng, không mốc.
- Bổ sung Vitamin C, men tiêu hóa, khoáng chất.
Mật độ nuôi hợp lý: Không thả dày, tránh stress và dễ lây lan bệnh.
Phòng bằng thảo dược + chế phẩm sinh học:
- Trộn tỏi, gừng, nghệ (dạng bột hoặc dịch chiết) vào thức ăn 2–3 lần/tuần.
- Dùng men vi sinh Bacillus + Lactobacillus định kỳ để tăng hệ vi sinh đường ruột.

5. Kết luận

Bệnh phù đầu ở lươn là bệnh nguy hiểm, gây chết nhanh, nhưng có thể kiểm soát tốt nếu quản lý môi trường và dinh dưỡng chặt chẽ. Khi phát hiện sớm, cần xử lý nước – kết hợp kháng sinh phù hợp – bổ sung dinh dưỡng, đồng thời chú trọng phòng bệnh bằng vi sinh và thảo dược để hạn chế tái phát.