Trong quá trình nuôi lươn, bà con thường gặp một số bệnh ngoài da gây thiệt hại lớn, trong đó bệnh nấm ngoài da – thối đuôi là phổ biến nhất. Bệnh không chỉ làm lươn bỏ ăn, chậm lớn mà còn có thể gây chết hàng loạt nếu không phát hiện và xử lý kịp thời.
1. Nguyên nhân gây bệnh
- Nấm thủy sinh (Saprolegnia, Achlya…) phát triển mạnh khi gặp môi trường ô nhiễm.
- Chất lượng nước kém: nhiều bùn thối, hữu cơ phân hủy, pH thấp, nước đục.
- Mật độ nuôi quá cao, lươn cọ xát trầy xước da → tạo điều kiện cho nấm xâm nhập.
- Sức đề kháng yếu: lươn thiếu dinh dưỡng, mới vận chuyển, sau khi mắc bệnh khác.
2. Triệu chứng nhận biết
- Da lươn xuất hiện mảng trắng xám như bông gòn, lan rộng dần.
- Đuôi viêm loét, hoại tử, chuyển màu trắng đục, teo tóp, thậm chí rụng từng đoạn.
- Lươn bệnh thường lờ đờ, bỏ ăn, nổi mặt nước hoặc rúc vào góc bể.
- Trường hợp nặng: mất nhớt, gầy yếu, chết rải rác hoặc hàng loạt.
3. Thời gian dễ mắc bệnh
- Mùa mưa: thời tiết thay đổi thất thường, nhiệt độ dao động lớn, pH giảm.
- Giai đoạn lươn giống – lươn size nhỏ vì sức đề kháng kém.
- Sau khi vận chuyển, thả nuôi, khi lươn bị trầy xước ngoài da.
4. Cách điều trị
4.1. Xử lý môi trường nước
- Thay 30–50% nước, loại bỏ chất thải, giữ môi trường trong sạch.
- Tạt Iodine 10%: 0,5–1 ml/m³ nước hoặc BKC: 0,3–0,5 ml/m³ để sát khuẩn.
4.2. Tắm thuốc cho lươn
- Muối ăn 2–3% + Iodine loãng, ngâm 5–10 phút.
- Xanh methylen 2–3 g/m³ hoặc Malachite green 0,1–0,2 g/m³, ngâm hoặc tạt toàn bể.
- Formalin 100–150 ppm, ngâm 15–30 phút, sục khí nhẹ.
4.3. Dùng Bronopol và Glutaraldehyd
- Bronopol:
- Liều tạt: 0,3–0,5 g/m³ nước (theo khuyến cáo từng sản phẩm).
- Công dụng: diệt nấm ngoài da, vi khuẩn gây loét, hỗ trợ trị thối đuôi.
- Lặp lại sau 2–3 ngày nếu lươn còn dấu hiệu bệnh.
- Glutaraldehyd (thường kết hợp QAC):
- Liều tạt: 0,25–0,5 ml/m³ nước.
- Tác dụng: sát khuẩn mạnh, diệt nấm – vi khuẩn hiệu quả.
- Lưu ý: không dùng liên tục nhiều ngày, sau 24h nên thay nước và bổ sung vi sinh để cân bằng môi trường.
4.4. Bổ sung tăng sức đề kháng
- Trộn Vitamin C, Selen – E, khoáng vi lượng, men tiêu hóa vào thức ăn.
- Có thể kết hợp thảo dược (tỏi, gừng, lá xoan, cỏ lào) nấu nước tắm để hỗ trợ tự nhiên.
5. Phòng ngừa bệnh nấm ngoài da – thối đuôi
- Quản lý nước tốt: thay nước định kỳ, tránh bùn thối, giữ môi trường trong sạch.
- Thả mật độ hợp lý, hạn chế cọ xát gây trầy xước.
- Tắm muối/Iodine cho lươn giống trước khi thả để loại bỏ mầm bệnh.
- Bổ sung vitamin, khoáng, men vi sinh định kỳ giúp tăng sức đề kháng.
- Sử dụng vi sinh, thảo dược, nano bạc định kỳ để ức chế nấm, vi khuẩn trong bể.
Kết luận
Bệnh nấm ngoài da – thối đuôi ở lươn là bệnh thường gặp và gây hại lớn nếu không được xử lý kịp thời. Bà con cần chú ý quan sát biểu hiện, áp dụng các biện pháp điều trị bằng muối, iodine, xanh methylen, Bronopol hoặc Glutaraldehyd khi cần thiết. Quan trọng hơn, phải giữ môi trường sạch và bổ sung dinh dưỡng đầy đủ để phòng bệnh từ đầu, giúp đàn lươn khỏe mạnh, phát triển tốt và đạt hiệu quả cao.